Groeifactoren worden aangemaakt door diverse lichaamseigen
cellen zoals macrofagen, leukocyten, bloedplaatjes en fibroblasten.
Ze spelen een belangrijke rol in de herstelfase in wondgenezing.
|
Groeifactoren |
| PDGF |
Platelet Derived Growth Factor
|
| TGF-β |
Transforming
Growth Factor beta |
|
IL-1, IL-6 |
InterLeukine 1 en 6 |
| G-CSF |
Granulocyte Colony Stimulating Factor |
| TNF-α |
Tumor
Necrosis Factor alpha |
| IGF |
Insulin-like Growth
Factor |
| bFGF |
basic Fibroblast Growth Factor |
| VEGF |
Vascular
Endothelial Growth Factor |
| CTGF |
Connective Tissue
Growth Factor |
| EGF |
Epidermal Growth Factor |
| KGF |
Keratinocyte Growth Factor |
|
Fasen in wondgenezing |
|
fase: |
actieve cellen: |
belangrijkste groeifactoren: |
|
bloedstolling |
bloedplaatjes (trombocyten) |
PDGF, TGF-β |
|
inflammatie en debridement |
lymfocyten, leukocyten, macrofagen |
IL-6, IL-1 TNF-α, G-CSF, PDGF |
|
proliferatie |
fibroblasten, endotheelcellen |
PDGF, bFGF, TGF-β, IGF CTGF, VEGF |
|
epithelialisatie |
keratinocyten |
EGF, KGF |
|
remodelleren |
(myo-)fibroblasten |
IFN-γ, TNF-α |
Groeifactoren kunnen in vitro en in proefdieronderzoek (experimentele
wonden bij ratten en andere proefdieren) de snelheid van
wondgenezing verhogen. Voorbeelden zijn
EGF
(epidermal growth factor) en
PDGF
(platelet derived growth factor). PDGF is een groeifactor
die vroeg in het wondgenezingsproces vrij komt uit bloedplaatjes.
In de loop der jaren zijn vele groeifactoren geprobeerd,
maar uiteindelijk heeft alleen PDGF de markt gehaald in
de vorm van
Regranex (becaplermin),
oorspronkelijk een product van Janssen-Cilag.
Regranex
was in Nederland geregistreerd voor ulcera bij de diabetische voet. Het
middel is als geneesmiddel toegelaten op de markt, hetgeen
betekent dat er gecontroleerde studies zijn verricht bij
grote aantallen patiënten. Het studie protocol hield in
dat het middel moest worden aangebracht op wonden waarbij
eerst chirurgisch debridement was toegepast. In de studie
setting werkte het significant beter dan placebo. In de
praktijk in de fase na introductie op de markt werd het
niet zo netjes toegepast als had gemoeten (na necrotomie)
en vielen de resultaten tegen in verhouding tot de hoge
prijs. In 2008 gaf de Amerikaanse FDA een waarschuwing af
over Regranex, nadat gebleken was dat de kans op ontstaan
van kanker bij patiënten die 3 of meer tubes hadden gebruikt
met een factor 5 was gestegen. Hierna is het in Nederland
en vele andere landen van de markt gehaald.
Inmiddels
is het in een aantal landen weer verkrijgbaar, en wordt
het geleverd door Smith&Nephew. Maar wel met de waarschuwing
dat het niet meer gebruikt mag worden bij patiënten met
maligniteiten.
In chronische ulcera zoals het
ulcus cruris venosum zijn groeifactoren
weinig effectief, vanwege de hoge proteolytische activiteit
in wondvocht. Groeifactoren zijn eiwitten, en die worden
in enkele seconden tot minuten afgebroken door de proteolytische
enzymen die aanwezig zijn in chronische wonden. In schone,
verse chirurgische wonden kunnen groeifactoren wel effectief
zijn.
